Hanes yr Ysgol / History of the School
Foreword to the Year 6 project
As a school we decided to carry out an investigation into the history of our school development. But as we read and researched more, we realized that our school log books and newspaper articles contained evidence of the struggle to develop Welsh-medium education within our area. So we extended our investigation to include this information.
Mae’r iaith Gymraeg yn un o ieithoedd hynaf Ewrop ac ar un adeg yr oedd mwyafrif o bobl Cymru yn siarad yr iaith. Ond fe gafodd nifer o bethau ddylanwad ar ddirywiad yr iaith. Dyma rhai:
- Yn 1536 fe benderfynodd Harri VIII uno Cymru a Lloegr. Roedd hyn yn golygu nad oedd modd defnyddio’r Gymraeg mewn sefyllfaoedd cyhoeddus nac yn y llysoedd wedi hynny. Cafodd hyn effaith mawr ar ddirywiad yr iaith Gymraeg.
- Yn 1847 fe sefydlwyd Comisiwn Brenhinol i archwilio i safon addysg yng Nghymru. Yn ôl yr adroddiadau yr oedd yr iaith Gymraeg yn cael effaith gwael ac yn rhwystro plant rhag ddatblygu yn llawn yn y byd. Arweiniodd hyn at ddefnydd y ‘Welsh Not’ o fewn ysgolion.
- Y Chwyldro Diwydiannol. Roedd hyn yn golygu bod nifer o bobl yn symud ar hyd a lled y wlad yn chwilio am waith yn y pyllau glo a’r ffatrioedd. Roedd cannoedd o ymfudwyr yn symud i’r wlad a dim ond Saesneg oedd y mwyafrif yn siarad ac fe newidiodd hyn batrwm ieithyddol Cymru yn llwyr.(Ffynhonnell wybodaeth: parallel.cymru)
Mae ystadegau yn dangos o 1901 ymlaen bod nifer y siaradwyr Cymraeg yng Nghymru wedi dirywio. Yn wir, erbyn canol y ganrif ddiwethaf roedd pobl yn poeni yn fawr am ddyfodol yr iaith ac felly cafwyd ymdrech mawr i geisio achub yr iaith. Mae ein prosiect hanes ni yn cynnwys gwybodaeth am y ffordd mae twf ysgolion Cymraeg, ac Ysgol Bryn y Môr yn benodol wedi ymateb i'r her hon.
Fe benderfynon ni fel ysgol i gynnal ymchwiliad i hanes datblygiad ein hysgol ni. Ond wrth ddarllen ac ymchwilio yn fwy dyma ni’n sylweddoli bod llyfrau log ein hysgol a’r erthyglau papur newyddion yn cynnwys tystiolaeth o’r frwydr i ddatblygu addysg Gymraeg o fewn ein hardal. Felly dyma ni’n ehangu ein hymchwiliad i gynnwys y wybodaeth yma.
Wrth gynnal ein hymchwiliad rydym wedi cael gweld yr ymdrech aruthrol gan unigolion allweddol i ddatblygu addysg Gymraeg yn ein hardal. Rydym wedi cael y cyfle i glywed am athrawon ymroddedig a weithiodd yn galed i sicrhau bod plant yn cael addysg cyfoethog o fewn ein hysgol. Wrth i’r ysgol i lwyddo roedd galw mawr am fwy o ysgolion.
Fe gafon ni'r cyfle i glywed; am sut y cynorthwyodd rhieni i gydweithio gydag ysgolion Cymraeg arall yr ardal i frwydro i gael mwy o ysgolion; am aelodau o’r gymuned leol oedd yn gefnogol i glywed plant yn siarad Cymraeg trwy eu gwahodd i ganu neu berfformio; ac Aelodau Seneddol a gynorthwyodd i ymgyrchu am fwy o ysgolion Cymraeg.
Mae gan Gynulliad Cymru darged i gael miliwn o bobl yn siarad yr iaith Gymraeg erbyn 2050. Rydym yn barod wedi gweld y datblygiad ers 1950. Gobeithiwn fod yn rhan o lwyddiant y targed yma a gweld mwy o ysgolion Cymraeg yn agor yn y dyfodol.
History of Ysgol Gymraeg Bryn y Môr and the development of Welsh medium education in our area.
Ymchwilio i Hanes Ein Hysgol. / Researching the History of Our School
Cefndir a llinell amser / Background and timeline
Animeiddiad i ddangos lleoliad ysgolion Cymraeg ein hardal / Animation to show the location of Welsh schools in our area
Our Information Sources
Rhan 1: Sesiwn holi ac ateb gyda Mr. Huw Phillips un o gyn brifathrawon yr ysgol. / Part 1: Question and answer session with Mr. Huw Phillips, one of the school's former headteachers
Ein cyfweliad gyda Mrs G. Hughes - cyn ddisgybl yn ein hysgol / Our interview with Mrs G. Hughes - a former pupil at our school
Holi Mrs. Evans / Questioning Mrs Evans
Erthyglau Papur Newyddion / Newspaper articles
Ffynhonnell Gwybodaeth: Llyfrau Log yr ysgol / Information Source: School Log Books
Gwerthuso dibynadwyedd ffynonellau / Evaluate the reliability of sources
Dadansoddi data / Data analysis
Ffotograffau ohonom ni wrth ein gwaith / Photographs of us at work
Mwy o luniau ohonom wrth ein gwaith / More pictures of us at work
Casglu cwestiynau i’w hymchwilio / Gathering questions for investigation
Ymweliad Mr Phillips - Pennaeth cyntaf yr ysgol / Visit by Mr Phillips - the school's first Headteacher
Lluniau - Rhannu a dathlu ein gwaith gyda gweddill y disgyblion yr ysgol a’r llywodraethwyr / Photos - Sharing and celebrating our work with the rest of the school pupils and governors
Fideo - Rhannu a dathlu ein gwaith gyda gweddill y disgyblion a’r llywodraethwyr / Video - Sharing and celebrating our work with the rest of the pupils and governors
